e)
Tác giả và
hoàn cảnh sáng tác:
Xuất xứ:
Kokin-shuu
(Cổ kim tập) quyển 2, thơ mùa
xuân, phần hạ.
Tác giả: Nữ
thi nhân Ono no Komachi (Tiểu Dã, Tiểu
Đinh, sống khoảng hậu bán thế
kỷ thứ 9, không rõ năm sinh năm
mất).
Ono no Komachi
Bài thơ này của
trang tuyệt thế Nhật Bản Ono no
Komachi, một trong Lục Ca Tiên đầu
thời Heian. Ono là họ của bà
còn Komachi là một khu vực (町machi)
nhỏ (小ko)
- còn gọi là cục (局tsubone)
– trong hoàng cung, có lẽ là
nơi bà có thời phục vụ
như một nữ quan. Bà đẹp đến
nỗi bây giờ trong tiếng Nhật còn
có thành ngữ komachi-musume
小町娘để
chỉ một nàng con gái đẹp.
Trong Kokin Waka-shuu
có chép lại nhiều bài thơ
tình nồng nhiệt mà các ông
làm ra để gửi cho bà. Nhiều
truyền thuyết, ca từ, tuồng tích
nói về bà. Ngay cả có một
loại truyện chỉ chuyên kể về
hành trạng của bà có tên
là komachi-mono小町物.
Ki no Tsurayuki trong lời tựa tập
Kokin-shuu cho rằng “thơ của bà
não nùng buồn thảm như cô
con gái nhà quí phái đang lâm
bệnh”.
f) Thưởng
ngoạn và phẩm bình:
Đề tài:
Đau buồn vì nhan sắc
sẽ héo tàn như hoa anh đào
tàn trong cơn mưa.
Để ý đến
lối chơi chữ theo thủ pháp
kake-kotoba:
Chữ furu
viết theo hai lối khác nhau vừa có
nghĩa là (hoa) “rơi rụng”
降るvừa
có nghĩa là (đời) “trôi
qua” 経る,
còn chữ nagame vừa
là “mưa kéo dài” 長雨vừa
là “nhìn về xa xăm” 眺め.
Điều này sẽ được trình
bày thêm trong mục nói về qui
ước và văn phạm thơ waka
ở cuối sách. Nó tạo cho câu
thơ hai lối hiểu (nijuu bunmyaku = nhị
trùng văn mạch) làm ta có thể
hiểu là “ hoa chưa rụng đã
bị mưa làm rụng sớm, khác
nào nhan sắc chưa tàn đã
vì chìm đắm trong suy nghĩ vẩn
vơ mà cuộc đời lỡ làng
lúc nào không hay”. Đây
là lời than thở của một mỹ
nhân đa sầu đa cảm đang ở
giữa tuổi xuân chưa chi đã
nghĩ đến lúc nhan sắc tàn
phai.
Hana (hoa)
nếu nói trống không nên hiểu
là sakura
(anh đào) như qui ước trong thơ
Nhật. Utsurikeri
là tàn phai. Na
dùng như tán thán từ “Hỡi
ôi!”.
g)
Dư Hứng:
|
Hán dịch:
Hảo hoa. 好 花
Hảo hoa chuyển thuấn
tức phiêu linh, 好 花 転 瞬 即 飄 零
Chỉ hận không không
độ tử sinh. 只 恨 空 空 度 死 生
Thương tâm hồng
lệ hà sở tự, 傷 心 紅 泪 何 所 似
Liên miên tế vũ
bất năng tình[1]. 連 綿 細 雨 不 能 晴
|
|
Anh dịch:
Thy love hath passed away from me,
Left desolate, forlorn,
In winter-rains how wearily,
Thy summer past I mourn!
(Dickins)
Color of the flower
Has already passed away
While on trivial things
Vainly I have set my gaze,
In my journey through the world.
(Mac Cauley)
|
|
Người ta kể rằng Ono no
Komachi có đủ điều hiện
nhan sắc và gia thế để trở
thành hoàng hậu nên tiếp tục
từ chối lời cầu hôn không
biết bao nhiêu vương tôn công
tử và hành hạ các ông
đến nơi đến chốn. Có
giai thoại: để thử thách tình
yêu, bà bắt ông tướng
Fukakusa phải đi qua đi lại nhà
đủ mình đủ 100 đêm và
phải đánh dấu mỗi lần (dĩ
nhiên, ông chỉ đi được
99 đêm). Rốt cuộc, lúc quá
lứa lỡ thời, bà phải lấy
một ông thợ săn. Bà có
được một đứa con với
ông này nhưng cả chồng lẫn
con đều chết trước, để
lại bà cô độc trong cảnh
góa bụa. Tương truyền bà
về sau đi ăn mày và phải
van xin Thần Phật cứu độ cho
thoát nghiệp báo.
|